Tháp Chăm Poshanư (hay còn gọi là Tháp Chăm Phố Hài) sừng sững hiên ngang như một biểu tượng văn hóa Champa giữa lòng phố biển. Nơi đây là quần thể di tích đền tháp Chăm còn sót lại gần như nguyên vẹn, thu hút du khách bởi vẻ đẹp kiến trúc độc đáo và giá trị lịch sử, văn hóa to lớn. Hãy cùng AZ Media khám phá Tháp Chăm Poshanu này nhé!
1. Tháp Chăm Poshanư ở đâu?
Tháp Chăm Poshanu cách thành phố Phan Thiết 7km, nằm trong khu di tích Lầu Ông Hoàng, tọa lạc trên ngọn đồi Bà Nài thuộc phường Phú Hải. Khi mới xây dựng, tháp Chăm Poshanu đã được coi là một công trình vĩ đại và biểu tượng của Vương quốc Chăm Pa thời đó. Sức hấp dẫn của tháp Chăm này nằm ở chỗ hội tụ tinh hoa kiến trúc và nghệ thuật của người Chăm cổ, tạo nên những công trình độc đáo và kỳ bí, chứa đựng nhiều điều chưa được khám phá và giải thích cho đến ngày nay.
2. Lịch sử tháp Chăm Poshanư
Tháp Chăm Poshanu này là một nhóm di tích đền tháp được xây dựng vào cuối thế kỷ thứ 8, đầu thế kỷ thứ 9 tại Vương quốc Chăm Pa cổ, nhằm thờ thần Shiva – một trong những vị thần Ấn Độ giáo được sùng bái và tôn kính nhất trong văn hóa Chăm Pa.
Đến thế kỷ 15, quần thể tháp được mở rộng với việc xây dựng thêm một số đền thờ mang kiến trúc đơn giản, để thờ công chúa Poshanư – con vua Para Chanh. Công chúa Poshanư được nhân dân yêu quý vì tài đức và cách ứng xử khéo léo. Bà đã chỉ dạy nhân dân trồng lúa nước, dệt vải thổ cẩm, cùng nhiều kỹ năng trồng trọt và chăn nuôi khác.
Trong giai đoạn từ năm 1992 đến 1995, các cuộc khai quật khảo cổ đã phát hiện ngoài ba tháp chính, khu vực này còn có một đền thờ lớn bị chôn dưới lòng đất khoảng 300 năm.
Từ năm 1990 đến 2000, quần thể tháp đã được tu bổ và tôn tạo, hiện nay di tích này đã hoàn thành việc tu bổ và trở thành điểm đến hấp dẫn.
3. Kiến trúc của tháp Chăm Poshanư
Tọa lạc trên đồi Bà Nài thơ mộng, Tháp Chăm Poshanư sừng sững hiên ngang như một biểu tượng cho tinh hoa văn hóa Chăm Pa. Nơi đây không chỉ thu hút du khách bởi vẻ đẹp cổ kính mà còn bởi giá trị lịch sử và nghệ thuật vô cùng to lớn.
Tháp được xây dựng theo phong cách Hòa Lai, phong cách kiến trúc thành công và đẹp nhất của Chăm Pa. Quần thể này bao gồm ba tháp chính, mỗi tháp đều thể hiện sự khéo léo và tinh xảo trong nghệ thuật xây dựng của người Chăm.
3.1. Tháp chính A
Tháp có bốn tầng, càng lên cao diện tích càng thu nhỏ lại. Trên đỉnh tháp, bốn cửa sổ hình tam giác hướng về bốn phía, tạo nên sự cân đối và hài hòa. Bên ngoài được xây kín, nhưng dưới mỗi cửa sổ có bốn lỗ lớn để thông gió ra ngoài. Tháp cao 15 mét từ lòng đến đỉnh, với cạnh đáy mỗi bề gần 20 mét. Cửa chính dài hướng về phía Đông, theo truyền thuyết Chăm, là nơi cư ngụ của thần linh.
Tháp còn có ba cửa giả ở các hướng Bắc, Tây, và Nam. Trên vòm cuốn ở hướng Tây, những chạm khắc tinh xảo với hoa văn và hình tượng kỳ lạ vẫn còn nguyên vẹn. Đây là công trình được bảo tồn tốt nhất trong cụm tháp Poshanư.
3.2. Tháp phụ B
Tháp B tọa lạc hướng về phía Bắc, có chiều cao khoảng 12 mét và thiết kế đơn giản hơn so với tháp A. Ban đầu, nơi đây là nơi thờ phượng của bò thần Nandin, mặc dù hiện tại không còn tượng bò thần này nữa. Vào năm 1995, trong quá trình khai quật dưới lòng đất, các nhà khảo cổ đã tìm thấy một bàn chân và một tai bò thần được chế tác từ đá, đánh dấu một khám phá đầy thú vị về di tích này.
Những phát hiện này đã làm phong phú thêm sự hiểu biết về lịch sử và văn hóa của nơi này, hướng dẫn cho việc nghiên cứu và khám phá tiếp theo về thế giới cổ đại của khu vực.
3.3. Tháp phụ C
Hiện nay, ngọn tháp chỉ còn cao hơn 4 mét và chỉ có một cửa hướng về phía Đông. Tháp đã trải qua sự mòn mát của thời gian, khiến cho các chi tiết kiến trúc và trang trí nghệ thuật bên ngoài dần bị xóa mờ, chỉ còn lại một số đường nét nguyên thủy.
Đây là một di tích văn hóa và tôn giáo quan trọng, được xây dựng để thờ phượng thần lửa, thể hiện sự phát triển và ảnh hưởng sâu sắc của các tín ngưỡng địa phương trong vùng. Nhìn vào ngọn tháp này, chúng ta có thể cảm nhận được những nét văn hóa tâm linh của người dân xưa, đồng thời khám phá thêm về lịch sử và sự tiến hóa của địa phương qua những di sản văn hóa này.
4. Câu chuyện tình yêu của công chúa Poshanu
Công chúa Poshanu con gái vua Para Chanh, đã đem lòng yêu và kết hôn với lãnh chúa Po Sahaniempar, một tín đồ Hồi giáo từ vùng Ma Lâm. Trong những ngày hạnh phúc, họ cùng nhau đến vùng Phú Hài, vận động nhân dân xây dựng tháp trên đồi Bianneh.
Thái tử Podam, em ruột của Poshanu, không đồng ý việc chị mình kết hôn với người theo đạo khác. Nhân cơ hội Po Sahaniempar đi hành hương về Ấn Độ, Podam bày mưu chia rẽ hai người. Khi Po Sahaniempar trở về sau thời gian hành hương, không thấy vợ ra đón như lời hẹn ước, ông cho rằng bà đã phản bội nên bỏ đi về phía nam. Khi Poshanu đến để thanh minh, Po Sahaniempar đã ở bên cạnh nàng Chargo, một người thuộc dân tộc Raglây sống ở vùng Núi Ông – Tánh Linh.
Những năm tháng cuối đời, bà Poshanu sống một mình thanh thản tại Bianneh. Để tỏ lòng biết ơn và tôn vinh câu chuyện tình yêu của bà, người Chăm đã tạc tượng và thờ bà trong tháp Chàm Poshanu ở Phan Thiết.
5. Lễ hội ở tháp Chăm Poshanư
Hàng năm, khu di tích tháp Chăm Poshanư thu hút đông đảo người Chăm từ các vùng lân cận đến cúng viếng. Họ đến đây để cầu bình an, làm lễ cầu mưa, và cầu cho những chuyến đi biển được bình yên. Bên cạnh đó, những nghi lễ truyền thống khác thể hiện lòng tưởng nhớ công ơn của tổ tiên và sự sùng bái thần linh vẫn được lưu truyền từ đời này sang đời khác.
Tại tháp còn diễn ra nhiều lễ hội lớn, như:
- Lễ hội Rija Nưga và Poh Mbăng Yang: Được tổ chức vào tháng Giêng âm lịch ngay dưới chân tháp Poshanư.
- Lễ hội Katê: Diễn ra vào tháng 7 âm lịch (tức khoảng tháng 9 – 10 dương lịch), lễ hội này nổi bật với nhiều tiết mục đặc sắc. Du khách có thể chiêm ngưỡng những điệu múa nhịp nhàng, uyển chuyển kết hợp với các nhạc cụ truyền thống như trống Ginăng, trống Paranưng, chiêng, kèn Xaranai, Grong (lục lạc), đàn Kanhi… tạo nên không gian văn hóa đậm đà và lôi cuốn.
Ngay cả khi đến tham quan tháp Chăm Poshanư vào những ngày thường, du khách vẫn có thể thưởng thức các tiết mục nghệ thuật dân gian Chăm do ban quản lý tổ chức theo yêu cầu. Du khách còn có cơ hội xem các nghệ nhân trình diễn nghề dệt vải thủ công, mang đến trải nghiệm văn hóa phong phú và độc đáo.
6. Kết luận
Tháp Chăm Poshanư là một trong những di tích lịch sử quý giá của vùng đất Chăm Pa, là minh chứng cho sự phát triển văn hóa, tôn giáo và kiến trúc của người Chăm. Mặc dù đã qua hàng thế kỷ với thời gian làm mờ đi nét đẹp nguyên thủy, nhưng sự tồn tại của Tháp Chăm Poshanư vẫn mang đến cho chúng ta cảm giác kính phục và khám phá về một thời kỳ xa xưa của vùng đất này. Đây là điểm đến hấp dẫn cho những ai yêu thích khám phá và tìm hiểu về di sản văn hóa của dân tộc Chăm.
